Bart Smits is al 13 jaar met FLO maar is nog bijna net zo druk als iemand met een reguliere werkweek. Zo gaf hij vorige week 4 workshops Tai Chi en Qigong en volgde wat vergaderingen vanwege zijn zitting in de sportraad van onze gemeente.
Als vrijwilliger is hij bezig met het begeleiden van mensen met diabetes die de "Diabetes Challenge" aangaan in september. En heeft dan nog het geven van zijn Tai Chi lessen. En uiteraard wordt Bart ook met regelmaat ingezet bij een van de vijf kleinkinderen.
En dan zegt hij.... “heerlijk dat ik dat mag doen”. Wij zeggen dan: “heerlijk dat Bart hieronder antwoord geeft op de vragen over zijn werk voor veteranen met PTSS, want dat vergaten we in bovenstaande opsomming.

Begeleiden van veteranen met PTSS in Vught
“Zoals je wellicht weet, ben ik na mijn FLO in 2011 direct gaan werken als sportcoach in een verslavingskliniek. Daar kwam ik terecht omdat ik drie jaar voor mijn FLO ging nadenken wat ik na mijn actieve loopbaan bij Defensie (de LO&S org), wilde gaan doen. Ik merkte dat ik in ieder geval nog ambitie had (en nog steeds heb) en niet stil wil gaan zitten of elke dag alleen maar sporten. Mede door mijn uitzendingen naar Bosnië en Afghanistan wilde ik ook meer en anders doen dan wat ik deed. Zo ben ik aanvankelijk drie, maar met uitbreiding vijf jaar, een opleiding gaan volgen in de Oosterse bewegingsleer en filosofie. Ik werd TCM-therapeut en docent Tai Chi en Qigong. Juist door deze opleiding werd ik in de verslavingszorg gevraagd. Naast sportcoach gaf ik ook veel Mindfulness lessen en Qigong, oefeningen t.b.v. het stimuleren van jouw levensenergie. Deze oefeningen zijn gezondheid bevorderend en met aandacht voor ademhalingstechnieken. In die tijd was het druk in de kliniek en kwamen we coaches te kort. Ik dacht er toen aan om een oud-collega te vragen. Dan heb ik de overtuiging dat het goed gaat en men daar zeker tevreden over zal zijn. Anders werd ik daar natuurlijk op aangekeken. Ik kwam uit bij Jeroen Mecking. Ik kende Jeroen als een rustige en zeer bekwame collega. Geen meeloper maar iemand die goed nadenkt over de dingen die hij doet en met een goed inlevingsvermogen en geduld. Iemand die goed kan luisteren en op een positieve manier feedback kan geven die iemand aan het denken zet. Jeroen stond er voor open en heeft met regelmaat onze sportlessen, in het weekend, gegeven. Zo ontstond onze samenwerking en zijn we elkaar alleen maar meer gaan waarderen.”

Bart na afloop van een Dienstvakdag waar hij een workshop Tai Chi gaf. (Vandaar zijn sportieve outfit t.o.v. de oud-collega's._

Genie Veteranen
“In 2020 werd Jeroen als C-LO&Sportgroep Vught benaderd om, met zijn sportgroep, sportles te gaan geven aan de veteranen van het regiment Genietroepen. In Vught is een groep veteranen met PTSS die niet meer actief werkzaam zijn bij Defensie. Enerzijds omdat ze met FLO of pensioen zijn en anderzijds omdat zij vanwege hun problematiek niet meer in staat zijn te werken. Zij vallen onder de UWV. Deze veteranen worden daar begeleid en krijgen dagbesteding aangeboden. Naast hun werkzaamheden krijgen zij ook de gelegenheid om onder begeleiding te sporten. Jeroen kon hier niet op in gaan vanwege personeelsgebrek maar Jeroen vond ook dat het lesgeven aan deze groep niet zomaar gedaan kon worden door elke instructeur. Hij had de ervaring in de verslavingskliniek opgedaan, dat het lesgeven, aan personen met een problematiek, veel kennis en ervaring vraagt. Hij stelde voor dat hij wel iemand kende die dat wel kon vanwege zijn kennis en ervaring. Daar werd mijn naam genoemd. Na wat gesprekken, en een wachttijd vanwege de Corona, ben ik daar in mei 2021 aan de slag gegaan als sportcoach.
Ik werk als ZZP-er. Het is immers niet mogelijk om na je AOW gerechtigde leeftijd, als oud-medewerker, werkzaam te zijn voor Defensie. Een van de gesprekpartners was de MGGZ Den Bosch. De MGGZ-specialist heeft zelf ook meegedaan aan de lessen, evenals de dominee en de stafadjudant van de Genie te Vught. Deze zijn nog steeds erg enthousiast en ondersteunen de sportlessen aan de veteranen. Overigens heeft Jacques Ooms ook een keer deelgenomen omdat er een deelnemer bij zit die aan de Invictus Games heeft deelgenomen. Een warm weerzien met mijn oude infanterie maat.

Ik geef elke woensdag van 08:00 -10:00 uur sportles. De lessen beginnen met een W-up ‘andere stijl’. Het is een combinatie van de Oosterse en Westerse bewegingsleer met aandacht voor ademhaling en de oefeningen meer met aandacht doen. Een korte mindfulness met als doel eerder hun stress-symptomen te herkennen en vervolgens oefeningen om daar een passend antwoord op te hebben. Vervolgens 45 minuten oefeningen met eigen lichaamsgewicht en veel coördinatieoefeningen.

PTSS training (1)

PTSS training (2)

Coördinatie is voor mij het belangrijkste trainingsbouwsteen en zeker voor deze doelgroep. Het traint namelijk de samenwerking tussen je linker- en rechterhersenhelft. Het maakt je vaardiger en alerter. Tevens zijn de oefeningen met eigen lichaamsgewicht een soort spiegel van je welzijn. Ook is er een relatie tussen krachtuithoudings- en doorzettingsvermogen. De wil om te verbeteren. Waarom geef ik op of ga ik juist door? Ook behendigheid komt elke les aan bod. Hoe flexibel of lenig ben ik? Sta ik dan ook meer flexibeler in het leven? Reageer ik minder fel of kan ik ook niet reageren? Kan ik beter omgaan met onrust en mijn coping beter beheersen? Vervolgens gaan we 60 minuten Powerwalken en bij zeer slecht weer spel in de sportzaal.

Powerwalking is erg effectief, zeker bij deze doelgroep. Buiten dat het een lage orthopedische belasting vraagt en zeer laag risico op blessures, vraagt het wel een hoge mate van energetische belasting. Powerwalking doe je met bepaalde looptechnieken en ademhalingstechniek. Mijn inspirator hierin is Prof. Dr. Erik Scherder. Ik heb zijn boeken gelezen en hij omschrijft Powerwalking (BriskWalking) als bijzonder effectief op gezondheid maar ook als preventie tegen ouderdomsziektes als Parkinson en Dementie (en ook Alzheimer, een vorm van dementie). Tevens geeft het controle over uitbundige emoties en uitbarstingen. Dit heb ik, in de tien jaar die ik gewerkt heb in de verslavingskliniek, toegepast en als zeer effectief ervaren.”

Ervaring met deze doelgroep
“De eerste les zal ik nooit vergeten. Uiteraard had ik mij goed voorbereid. Ik leunde ook op mijn ervaringen in de verslavingskliniek. Een van de deelnemers sloot aan met een bezweet lijf. Hij had juist 3 uur op de hometrainer gezeten. Dat deed hij elke ochtend voor de werkzaamheden. Wat was hij blij dat er een sportcoach voor hen was gekomen. Dan kon ik hem goed begeleiden naar nog meer trainen. Hij trainde gemiddeld 4 uur per dag. Mijn antwoord was dat ik hem zeker goed zou begeleiden en om te beginnen zijn trainingsuren drastisch zou gaan verminderen en een andere invulling zou gaan geven. Ho, ja maar dat was niet zijn bedoeling. Hij wilde juist nog meer sporten. Dit is één voorbeeld. Andere voorbeelden zijn dat je af moet wachten wie er deelnemen op de dag. Het hangt veel af van hun slaap die nacht ervoor. Alhoewel men elkaar goed kent en ook, door een gemeenschappelijke deler als PTSS, elkaar goed begrijpt, kan er ook onderling frustratie zijn omdat men elkaar juist zo goed kent en begrijpt. De een geeft snel op en de ander wil juist doorpakken. Het verschil van niet ‘kunnen’ of niet ‘willen’ is moeilijk te onderscheiden en een valkuil om te oordelen of aannames te doen. En elke dag is anders. De deelnemers geven zelf verbetering aan dankzij de lessen. Dat blijkt uit het minderen of kunnen stoppen van medicatie en therapieën. Uit de ervaring die de geestelijke verzorger heeft en de MGGZ-specialist. Uit de begeleiding en uit hun eigen verhalen. Dit voelt voor mij goed en blijft motivatie geven om hierin door te blijven ontwikkelen. Inmiddels heb ik veel stoelgymnastiek oefeningen toegevoegd die als een soort van ochtendgymnastiek gedaan kunnen worden met de intentie je dag een positieve start te geven.”

Hoe ziet de les eruit en met welke faciliteiten?
Hoe de les eruit ziet heb ik in de eerste alinea al beschreven. Een specifieke W-up om de gewrichten beweeglijker te maken door een betere circulatie. Maar steeds met de opdracht om duidelijk de aandacht erin te stoppen. Dat wat je doet, doe je met aandacht om te leren focussen. Focussen is de overtreffende trap van concentreren. Door dit aan te leren in de bewegingen, komt het ook in je systeem. In je denken en in je voelen (hoe voel ik me op het moment). Aandachtig zijn is ook een staat van alertheid. Het sneller herkennen van onrust of stress. Vervolgens erkennen en oefenen wat jou helpt om dit te verbeteren. Dit geldt hetzelfde voor de oefeningen met je eigen lichaam. Afgewisseld met oefeningen uit de Qigong. Bijvoorbeeld je enkel naar buiten draaien op een rustige gecontroleerde manier en gelijktijdig aan dezelfde zijde de pols naar binnen (tegengesteld) te draaien. Of je armen strekken en je duimen rustig maximaal naar achteren draaien en vervolgens helemaal naar voren. (Zodat er steeds een glaasje water op kan staan). Het Powerwalking geeft bij voldoende training en regelmaat een gelukhormoon vrij en geeft ook rust door de aandacht voor jezelf. Bewegen is belangrijk om rust te vinden en je vitaal te voelen. In je lichaam is alles continu in beweging, in je denken ook. En ook in je gevoel. Emotie is immers de afkorting voor “Energy in Motion”. We hebben het geluk dat we alle medewerking van de sportgroep krijgen. We starten elke les in de Dojo en in de planning worden we net zo serieus genomen als alle andere klassen. Er is een erg fijne en waardevolle samenwerking. Voor mij is het bijzonder om na 13 jaar FLO&Pensioen, weer één keer in de week bij een sportgroep aan te mogen zitten. Zo krijg ik veel ‘mee’ over de LO&Sportorg en hun personeel. Ook kom ik er met regelmaat oude collegae tegen. Ik ervaar dat als een voorrecht.”

Bart met zijn oud-collega's Fred Timmermans, Toon Berkers en Pier Niermeyer tijdens een NMK Golf.

Hoe ervaart een deelnemer mijn lessen?
“De deelnemers ervaren de lessen als een goede aanvulling op hun proces van PTSS. Ze ervaren dat ze leren om eerder symptomen te herkennen bij het oplopen van stress of onrust, en zich beter kunnen voorbereiden op bv een wandeling door de stad waar ze harde knallen horen en de angst ervaren van het niet kunnen controleren van de omgeving. Ik heb ze geleerd om in een 1 minuut meditatie te scannen waar de onrust vandaag komt en hoe ze daar mee om kunnen gaan. Het zijn geen trucjes leren maar oefenen in methodieken om je ‘verstoorde’ coping beter te controleren. Het vraagt dus oefening. Dat is wat we doen in de lessen. Alles door middel van bewegen. Wat het lichaam leert, komt ook in je systeem en daardoor, bij veelvuldig herhalen, in je geest. De verhalen die ze mij vertellen als voorbeelden waarbij ze zich beter voelen en weer controle bemerken, doen mij natuurlijk goed. Bijvoorbeeld bij een conflict rustig vertellen dat het te veel wordt en dat ze daarom nu naar huis gaan. Dat is voor hen een erg groot verschil. Eerder ontstond er woede en het gevoel van onmacht. Nu ervaren ze controle en niet als ontvluchten.”

PTSS training (3)

PTSS training (4)

PTSS training (5)

Wat doe ik zelf nog aan bewegen?
“Ik vind het belangrijk om met je leeftijd en mogelijkheden mee, je manier van sporten aan te passen. Als je jong bent, kun je alles trainen maar met het accent op je benen. Je moet er veel op staan en ze moeten jou verplaatsen. Als je de gemiddelde leeftijd hebt, leg je het accent op je rompstabiliteit. Het bukken, buigen en zitten neemt de overhand. Als je ouder wordt, train dan vooral je borst, schouders en bovenrug. Je houding wordt steeds belangrijker. Pas hier je sport, je oefeningen en intensiteit op aan en doe vooral veel variatie.
Daar heb ik mij in verdiept en doe dus nu vooral oefeningen die op de leeftijd en mogelijkheden zijn aangepast. Ook voor mijzelf. Ik heb veel sporten beoefend maar heb nergens in uitgeblonken. Maar toch na het, voor mijn doen niet onverdienstelijk, lopen van marathons en door een arbeidsongeval en het vele springen van de hindernissen heb ik nu lichte beperkingen in mijn onderrug. Doe daarom veel stevige wandelingen en fietsen. Drie keer per week krachtuithoudingsvermogen met eigen lichaamsgewicht. Ik heb nog steeds geen goed gevoel in de fitness, daar heb ik niets te zoeken. Dus doe ik het lekker thuis of in de natuur.
Met op drie plaatsen stenose in mijn onderrug, is mij geadviseerd niet meer hard te lopen. Nu, 5 jaar verder, verbaast men zich dat ik nog steeds alles kan doen wat ik wil. Sporten, op hardlopen na, vooral veel skiën en werken. Dat komt in mijn beleving door de variatie en vooral door mijzelf nergens meer in te hoeven bewijzen wat ik nog kan. Mijn Tai Chi lessen geven mij zelf natuurlijk ook de bewustwording van het genieten van je mogelijkheden i.p.v. je onmogelijkheden benadrukken.”

Publicatiedatum: 05 juni 2024

Eerdere artikelen met Bart Smits:
- 5 vragen interview (2016)